Sikkim quake toll reaches 92; many villages wiped out, say sources
IE, Fri Sep 23 2011, Gangtok:As many as 17 more bodies were found in North Sikkim today, taking the toll in quake-hit Himalayan state to 92 even as rescue workers inched their way into the devastated North district villages on foot.
Many villages in the region have been wiped out and the chance of finding survivors was dim, sources said.
The disaster management control room here said 17 bodies were recovered in the district since noon while one was found in the morning.
They said rescue workers reached villages surrounding Dzongu and Chungthang on foot as roads were still blocked by landslides, making the prospect of the toll rising further likely.
After five days of the 6.8 magnitude temblor, stench of bodies buried in the rubble of houses hung heavy in the air. Heavy rains have worsened the situation for rescue workers.
“The pace of rescue workers is slow due to disrupted road communication and heavy rains. But they are slowly gaining ground,” the sources said.
The Army did not carry out sorties today but a state government Pawanhans chopper made two sorties and dropped communication sets in Lachung, Lachen and Chungthang.
With this, the number of dead has climbed to 74 in North district, while it remained the same in others with 13 in the East, 1 in South and 4 in West Sikkim.
Meanwhile, a five-storey building (Vajra building) collapsed and four others adjoining to it were also damaged extensively.
At least two persons were trapped under the debris of the collapsed house, which belongs to the state sports secretary, officials said.
The office of United Sikkim floated by football icon Baichung Bhutia was also housed in the building.
Five-storey house goes down
VIVEK CHHETRI, TT, Gangtok, Sept. 23: A five-storey house belonging to Bhaichung Bhutia’s mentor and state sports secretary Karma P. Bhutia collapsed tonight after an adjoining six-storey building tilted and fell against it, injuring eight persons.
The incident occurred two days after The Telegraph reported how building norms were being flouted in a mountainous terrain that is under seismic zone IV, the second most vulnerable area in the country according to the India Meteorological Department that had drawn up the classification. In Gangtok, the height of buildings is restricted to five storeys.
Around 6.15pm, the six-storied building of the late Sonam Choda Lepcha, a minister in the Nar Bahadur Bhandari government, suddenly tilted and hit Karma’s house in the Baluakhani area of town. Karma’s house, a concrete structure, then came down as a pack of cards.
All but the two top floors of the building can be seen resting but that also in a tilted position at the road level. The floors below have been totally destroyed, police said.
Karma’s house had an ATM kiosk on the first floor which also had the office of Bhaichung’s United Sikkim Football Club. A club official present at the spot said the office was completely buried under rubble and all the cups and trophies were inside. “We are yet to assess the damage,” he said.
“Karma and his daughter, Rinzing were watching television while two carpenters were working when suddenly he saw the adjoining building begin to sway and start tilting to its left. Both of them managed to come out just in time. But two carpenters were trapped as was Bhutia’s driver,” the club official said. He said the late minister’s house had tilted after Sunday’s quake. Local people said yesterday’s tremor at 10.20pm followed by rain this evening must have done the final damage.
According to M.S. Tuli, the police superintendent of East Sikkim, seven persons, four from Sonam’s house and the same number from Karma’s house have been rescued. All those rescued from Karma’s house — his driver Sonam Bhutia, tenant O.P. Chhetri, and two carpenters from Jalpaiguri, Sujit Sarkar and Prasanta Sarkar — were admitted to the STNM Hospital.
Sonam’s family members had vacated the building after Sunday’s quake.
K.B. Guring, an assistant medical officer at the STNM Hospital, said all three had suffered head injuries but they “were stable.”
“The area has been cordoned off and rescue operations were carried out by the army, the fire brigade, the police and personnel of the civil defence. The rescue operations are over,” Tuli said. He said two vehicles parked between the two buildings were badly damaged.
Pradip Chhetri, a tenant in Sonam’s house, said when the building started tilting, he thought it was another earthquake. “It was raining heavily and I suddenly felt the house tilt to its left side and crash against the one next door. I managed to use ropes to clamber down on to the street,” Pradip said.
Three killed in Gangtok house collapse
IANS, Gangtok, September 23, 2011: A seven-storied residential apartment in this Sikkim capital caved in Friday, killing three people and injuring 50.
The apartment had 75 occupants, a police official said. It was raining heavily in the Sikkim capital. Details are not known.
Another building also collapsed. However, it was vacant and there were no injuries.
The house collapse comes days after the Sep 18 earthquake in Sikkim that killed around 80 people in the state.
In Guwahati, four people died when lightning struck them. Six people were also injured.
10,000 food packets airdropped, toll rises to 118
PTI, Gangtok: Fearing fresh tremors and landslides, hundreds of people in quake-hit remote areas of Sikkim started moving out of their villages as rescue teams airlifted 22 stranded engineers with the death toll in Sunday’s 6.8 devastating temblor rising to 118.
Scores of survivors trekked through difficult terrain and inclement weather from Lachung, Lachen and Chungthang reaching Tung, 10 km from Chungthang, one of the worst-hit areas, and recounted how huge boulders hurtled down the hills smashing their homes and leaving many dead and injured.
Over 10,000 food packets have been airdropped in the quake-hit areas of north Sikkim as two major roads connecting the region remained blocked due to landslides after Sunday’s 6.8 magnitude earthquake.
Home Ministry officials on Friday said another 5000 food packets are being sent to Chungthan, Lachung and Lachen.
With another body recovered in North Sikkim, the overall death toll has risen to 118 including 75 in the Himalayan state while West Bengal has reported 15 deaths, nine in Bihar, 11 in Nepal, seven in Tibet and one in Bhutan.
The number of dead in Sikkim has climbed to 57 in North District, East [13], West(4) and South (1).
Chief Minister Pawan Kumar Chamling has convened a high-level meeting with top officials to take stock of the situation and work out measures to further intensify relief operations.
More than 100 relief camps have been set up across the state where food supplies and other required materials have reached, Chief Secretary Karma Gyatso told reporters.
“We first escaped to Guma and spent the night there and next morning we started trekking through extremely difficult terrains covered with debris,” Karma Bhutia (30), who arrived from Lachen here after trekking for two days, said.
Bhutia several villagers had to crawl some distances in spells since they feared that the wet soil might cave in any moment if they walked on such stretches.
Army sources said 22 engineers and technicians of Poddar Construction, engaged by the Teesta Urja Project, were rescued from Tung, five days after their bus was stranded during the powerful tremor in Sikkim.
“Their bus was halted by a huge boulder and our men rescued them from Tung yesterday. They will be sent to Gangtok today,” they said.
15 helicopters of Army and Air Force have been pressed into relief work. For airdropping and reconnaissance, 150 sorties have been carried out so far,” an official said.
While nine vital roads, including National Highway 31A and National Highway 55, have been reopened for traffic, two roads Chungthang-Lachen and Chungthan-Lachung continued to remain blocked due to landslide.
Five teams of NDRF have been deployed for search and rescue operations at Shipgyar, Biha and Bringbang Ramam, Lingzya and Dzongu villages in Mangan.
Labourers returning to Gangtok from the Teesta Stage III hydel project site at Chungthang in worst-hit North District today claimed that 70 of their colleagues were still missing.
Two teams of NDRF comprising 14 personnel and 16 personnel each are deployed at Chungthan and Lachung respectively.
Altogether 827 ITBP personnel are engaged in rescue operations and have also been running relief camps where rescued villagers have been given shelter.
Officials said the state government has opened 11 relief camps.
2700 and 550 people have been provided shelter into Army camps and ITBP camp (Pengong) respectively. 940 civilians have been treated at military hospitals.
कालेबुङमा भुँइचालोले ८३ करोड १४ लाख रुपीयाँ भन्दा अधिक सम्पतीहरुको क्षतीFive-storey house goes down
VIVEK CHHETRI, TT, Gangtok, Sept. 23: A five-storey house belonging to Bhaichung Bhutia’s mentor and state sports secretary Karma P. Bhutia collapsed tonight after an adjoining six-storey building tilted and fell against it, injuring eight persons.
The incident occurred two days after The Telegraph reported how building norms were being flouted in a mountainous terrain that is under seismic zone IV, the second most vulnerable area in the country according to the India Meteorological Department that had drawn up the classification. In Gangtok, the height of buildings is restricted to five storeys.
Around 6.15pm, the six-storied building of the late Sonam Choda Lepcha, a minister in the Nar Bahadur Bhandari government, suddenly tilted and hit Karma’s house in the Baluakhani area of town. Karma’s house, a concrete structure, then came down as a pack of cards.
All but the two top floors of the building can be seen resting but that also in a tilted position at the road level. The floors below have been totally destroyed, police said.
Karma’s house had an ATM kiosk on the first floor which also had the office of Bhaichung’s United Sikkim Football Club. A club official present at the spot said the office was completely buried under rubble and all the cups and trophies were inside. “We are yet to assess the damage,” he said.
“Karma and his daughter, Rinzing were watching television while two carpenters were working when suddenly he saw the adjoining building begin to sway and start tilting to its left. Both of them managed to come out just in time. But two carpenters were trapped as was Bhutia’s driver,” the club official said. He said the late minister’s house had tilted after Sunday’s quake. Local people said yesterday’s tremor at 10.20pm followed by rain this evening must have done the final damage.
According to M.S. Tuli, the police superintendent of East Sikkim, seven persons, four from Sonam’s house and the same number from Karma’s house have been rescued. All those rescued from Karma’s house — his driver Sonam Bhutia, tenant O.P. Chhetri, and two carpenters from Jalpaiguri, Sujit Sarkar and Prasanta Sarkar — were admitted to the STNM Hospital.
Sonam’s family members had vacated the building after Sunday’s quake.
K.B. Guring, an assistant medical officer at the STNM Hospital, said all three had suffered head injuries but they “were stable.”
“The area has been cordoned off and rescue operations were carried out by the army, the fire brigade, the police and personnel of the civil defence. The rescue operations are over,” Tuli said. He said two vehicles parked between the two buildings were badly damaged.
Pradip Chhetri, a tenant in Sonam’s house, said when the building started tilting, he thought it was another earthquake. “It was raining heavily and I suddenly felt the house tilt to its left side and crash against the one next door. I managed to use ropes to clamber down on to the street,” Pradip said.
Three killed in Gangtok house collapse
IANS, Gangtok, September 23, 2011: A seven-storied residential apartment in this Sikkim capital caved in Friday, killing three people and injuring 50.
The apartment had 75 occupants, a police official said. It was raining heavily in the Sikkim capital. Details are not known.
Another building also collapsed. However, it was vacant and there were no injuries.
The house collapse comes days after the Sep 18 earthquake in Sikkim that killed around 80 people in the state.
In Guwahati, four people died when lightning struck them. Six people were also injured.
10,000 food packets airdropped, toll rises to 118
PTI, Gangtok: Fearing fresh tremors and landslides, hundreds of people in quake-hit remote areas of Sikkim started moving out of their villages as rescue teams airlifted 22 stranded engineers with the death toll in Sunday’s 6.8 devastating temblor rising to 118.
Scores of survivors trekked through difficult terrain and inclement weather from Lachung, Lachen and Chungthang reaching Tung, 10 km from Chungthang, one of the worst-hit areas, and recounted how huge boulders hurtled down the hills smashing their homes and leaving many dead and injured.
Over 10,000 food packets have been airdropped in the quake-hit areas of north Sikkim as two major roads connecting the region remained blocked due to landslides after Sunday’s 6.8 magnitude earthquake.
Home Ministry officials on Friday said another 5000 food packets are being sent to Chungthan, Lachung and Lachen.
With another body recovered in North Sikkim, the overall death toll has risen to 118 including 75 in the Himalayan state while West Bengal has reported 15 deaths, nine in Bihar, 11 in Nepal, seven in Tibet and one in Bhutan.
The number of dead in Sikkim has climbed to 57 in North District, East [13], West(4) and South (1).
Chief Minister Pawan Kumar Chamling has convened a high-level meeting with top officials to take stock of the situation and work out measures to further intensify relief operations.
More than 100 relief camps have been set up across the state where food supplies and other required materials have reached, Chief Secretary Karma Gyatso told reporters.
“We first escaped to Guma and spent the night there and next morning we started trekking through extremely difficult terrains covered with debris,” Karma Bhutia (30), who arrived from Lachen here after trekking for two days, said.
Bhutia several villagers had to crawl some distances in spells since they feared that the wet soil might cave in any moment if they walked on such stretches.
Army sources said 22 engineers and technicians of Poddar Construction, engaged by the Teesta Urja Project, were rescued from Tung, five days after their bus was stranded during the powerful tremor in Sikkim.
“Their bus was halted by a huge boulder and our men rescued them from Tung yesterday. They will be sent to Gangtok today,” they said.
15 helicopters of Army and Air Force have been pressed into relief work. For airdropping and reconnaissance, 150 sorties have been carried out so far,” an official said.
While nine vital roads, including National Highway 31A and National Highway 55, have been reopened for traffic, two roads Chungthang-Lachen and Chungthan-Lachung continued to remain blocked due to landslide.
Five teams of NDRF have been deployed for search and rescue operations at Shipgyar, Biha and Bringbang Ramam, Lingzya and Dzongu villages in Mangan.
Labourers returning to Gangtok from the Teesta Stage III hydel project site at Chungthang in worst-hit North District today claimed that 70 of their colleagues were still missing.
Two teams of NDRF comprising 14 personnel and 16 personnel each are deployed at Chungthan and Lachung respectively.
Altogether 827 ITBP personnel are engaged in rescue operations and have also been running relief camps where rescued villagers have been given shelter.
Officials said the state government has opened 11 relief camps.
2700 and 550 people have been provided shelter into Army camps and ITBP camp (Pengong) respectively. 940 civilians have been treated at military hospitals.
डी के वाइबा, कालिमन्युज, कालेबुङ २३ सितम्बर : कालेबुङमा आईतबार आएको बिनासकारी भुँइचालोले ८३ करोड १४ लाख रुपीयाँ भन्दा अधिक सम्पतीहरुको नोक्सान गरीदिएको आज कालेबुङका डिपुटी मेजिस्ट्रेट डी. भोटीयाले आधिकारिक पुष्टी गरे । तीनले कालेबुङ महकुमा अन्तर्गत पर्ने तीनैवटा खण्डहरुमा भुँइचालोले क्षती गरेको बताउँदै सम्पुर्ण मह्कुमा भित्रमा आजसम्म ४ जना मानीसहरुको अनि ८ वटा पशुहरुको ज्यान गएको रिपोर्ट महकुमा कार्यालयमा जमा भएको बताए । कालेबुङ क्षेत्र भरिमा मोट २ हजार २ सय २७ घरहरु पुर्णरुपले क्षती भएको अनि ५ हजार ५ सय ७१ घरहरु आंशिक क्षती भएको जानकारी पनि दिए ।
आइतबार आएको बिनाशकारी भुँइचालोले महकुमा क्षेत्रभरी क्षती गरेको करणा आजसम्मा १७ वटा राहत शिविरहरुमा मानिसरुलाई राखिएको छ । पिडीत परीवारहरुलाई हाल राहत सामग्रीहरु वितरण कार्य पनि जारी राखिएको छ ।भुँ इचालोको कारणा महकुमा क्षत्र भरिमा ३२ हजार परीवार प्रभावित बन्न पुगेको छ । यद्यपी उक्त बिस्थपीत परीवारहरु संख्यामा बडोत्तरी हुने सम्भावना व्यक्त गरिएको छ । हाल बिभिन्न ग्राम पंचायतहरुले क्षतीग्रस्त स्थानहरुको निरिक्षण कार्य जारी राखेको पनि डिपुटी मेजिस्ट्रट भोटीयाले जानकारी दिएका छन ।
| छ्त्रेको मुक्तिमा गोजमुमोको हात छ - बिमल गुरुङ डी के वाइबा, कालिमन्युज, कालेबुङ २३ सितम्बर : भुँइचालोले कालेबुङको बिभिन्न इलाकाहरुमा पुराएको क्षतीबारे जायजा लिन बुधबार २४ नम्बर समष्टी पुगेका गोजमुमो प्रमुख बिमल गुरुङले राज्याका मुख्य मन्त्री ममता ब्यानर्जी प्रति असन्तुष्ट जनाएका छन्। तिनले आज पत्रकारहरु संग कुराकनी गर्दै ममता ब्यानर्जीले दर्जीलिङको ५ मिनट भ्रमण गरेर भुँइचालोले पुराएको क्षतीबारे थाह नलाग्ने बताए। एकातिर सिक्किम राज्य पुगेर सान्तवाना दिन सक्ने मुख्य मन्त्री ले आफ्नै राज्य दार्जीलिङ पहाडका मनिसहरु कति बिपदमा परेका छन् भन्ने कुराको पनि क्षेत्रको घुमेर जायजा लिनुपर्ने गुरुङले बताए। दार्जीलिङ पहाडका जनता उनकै छोराछोरी रहेको बताउँदै गुरुङले छोरा छोरीलाई बिपदमा हेर्नु उनको कर्तब्य रहेको थप बताए। तिनले पत्रकारहरुले सोधेको प्रश्न जवाब दिंदै जीटीए गठन प्रकृयामा ढिलो भइरहेको जनाए। यसै क्रममा तिनले नगरपालीका चुनाव बाहेक जीटीएको चुनाव र पंचायतको चुनाव भने जीटीएको गठन भएर मात्रै हुने थप बताए। अर्कोतिर पत्रकारहरुको प्रश्नको जवाब दिंदै गुरुङले जीएलओ प्रमुख छत्रे सुब्बाको मुक्तिको निम्ति गोजामुमोले पहल गरेकै कारण मुक्त भएको दाबी गरे। " हामीले छत्रे सुब्बाको मुक्तिको निम्ति राज्यका मुख्य मन्त्री संग बसेर फेस टु फेस बसेर कुराकनि गरेक हौं । सुब्बा राजनैतिक षड्यन्त्रको कारण पक्रा परेको हुनाले राजनैतिक दबाव दिएर मुक्ति गर्नमा सघाव पुराएका हौं" - गुरुङले भने। तिनले क्रामाकपा पार्टी प्रति प्रहार गर्दै कसैले गरेको कार्यमा श्रेय लिन नतम्सिनु भन्दै जस पाउँने ढेडु हुन नखोज्नु भनि बताए। अर्को तिर आफुले छत्रेको परिवार समेतलाई भेटेर उनको मुक्तिको निम्ति पहल् गरिदिने अगावै बचन दिएको अनि त्यसैको अनुरुप गोजामुमोले कार्य गरेर सुब्बालाई मुक्त गरिदिएको समेत गुरुङ्ले बताए । Ministry of Power asks NHPC to Assist Sikkim Government in Earthquake Rehabilitation PIB, KalimNews, Gangtok: Ministry of Power has asked the National Hydro Power Corporation (NHPC) to extend all possible assistance to State Government of Sikkim to bring normalcy to the earthquake affected areas near NHPC’s Teesta Hydel Power Station and Rangit Hydel Power Station in the State. Minister of State for Power Shri K.C. Venugopal held a review meeting in New Delhi today on the situation in the State and asked the NHPC to act on a war footing and spare its men & machinery for clearing the roads and other rehabilitation works. The Minister also took stock of the post-earth quake situation at 510 MW Teesta Hydel Power Station and 60 MW Rangit Hydel Power Station. In the review meeting, it was decided to avail the services of seismic experts from IIT Roorkee to analyse the earthquake data and conduct the earthquake impact study at the dam sites of NHPC in the region and more specifically those in Sikkim. Apart from this, an Expert Team of Geologists, Engineers and senior executives of NHPC from its Headquarters in Delhi was also asked to visit the site and submit report to the Ministry. Power Supply position in Gangtok was also reviewed and Power Grid Corporation was instructed to expedite restoration of power. North Eastern Electric Power Corporation (NEEPCO) was also asked to compile the seismic data collected from its power stations in North Eastern States for further analysis at IIT Roorkee. Sikkim: Quake survivors trek, crawl to safety Saibal Gupta In Tung (North Sikkim, PTI,September 23, 2011:With rescue teams finding it difficult to reach far-flung quake-hit areas in Sikkim, hundreds of survivors are trekking out of their villages, crawling sometimes to negotiate dangerous stretches. Hundreds of villagers from inaccessible higher areas of Lachung, Lachen and Chungthan have gathered in Tung after an arduous trek down and are being taken to safe places. Army sources said hundreds of villagers reached Tung, 10 km from Chungthang, one of the worst-hit areas, and many were still trekking down from the remote areas of Lachen, Lachung and Chungthang. Karma Bhutia, 30, who arrived from Lachen on Friday after trekking for two days, said, "We panicked due to the fresh landslides triggered by rain at Lachen on Wednesday night, when huge boulders started hurtling down the hills". "We first escaped to Guma and spent the night there. Next morning, we started trekking through extremely difficult terrains covered with debris," he said. Bhutia spoke of how some of the villagers had to crawl some distances since the wet soil could have caved in if they had walked on such stretches. Meanwhile, twenty two engineers of a private construction firm have been rescued and are being sent to Gangtok on Friday. Army sources said 22 engineers and technicians of Poddar Construction, engaged by the Teesta Urja Project, were rescued from Tung, five days after their bus was stranded during the powerful earthquake in Sikkim. "Their bus was halted by a huge boulder and our men rescued them from Tung on Thursday. They will be sent to Gangtok today," they said. According to Bipul Halder, the project manager of Poddar construction, "The situation was very bad. We were stranded and could not come out of the bus. We had to survive with the little ration that was left with us." Labourers returning to Gangtok from the Teesta Stage III hydel project site at Chungthang in worst-hit North District on Friday claimed that 70 of their colleagues were still missing. A group of labourers belonging to the Euphoria company, one of the several companies engaged by the Teesta-Urja company, returned to Gangtok on Thursday evening. They said there were around 5,000 people still at Chungthang, including labourers and project officials, and many bodies might still be trapped under debris. However, neither the North District administration nor the Teesta-Urja company have confirmed the labourers' account. The labourers said nearly all houses at Chungthang were damaged and there was no clean water to drink.
Pramod Giri, HT, Dikchu/ Mangan/ Siliguri, September 23, 2011:On Sunday morning, Mathew Lepcha, 33, attended mass with his wife, 27-year-old Nirmala Tamang. Later in the evening, the pastor and his wife were getting ready for dinner with their two little guests - children of their cousin - when they felt the tremors. The couple, who lived on the ground floor of the two-storied Pentecostal church, grabbed the children and headed for the door, when a wall crumbled and hit Nirmala on the head. Mathew leapt to her rescue, but Nirmala, in her attempt to save one of the children, bore the brunt of the impact and died on the spot. Mathew, who suffered injuries too, is admitted in a hospital in Mangan. Located barely 5 km below Mangan, the district headquarters of north Sikkim, the church was built in 2006 and was considered one of the few strong buildings in the area. Narrating the incident, Joseph Lepcha, a neighbour, who was among the first to come to the family's rescue, said: "The church collapsed within minutes. None of the four could get to safety." Pasang Kaji, 60, who owned a four-storied building in east Sikkim's Dikchu, lost everything. But his family and six other families, who were his tenants, miraculously escaped. The house collapsed in the second tremor, which hit the area 10 minutes after the first, Kaji said. "Had the building collapsed in the first shock, all the 36 people inside would have died." One of the affluent persons in the locality, Kaji is now spending nights at a pandal built for Biswakarma puja. But he is thankful to God. "I must have done something good that we managed to survive," he said. A resident of West Bengal's Siliguri, Sibu Haldar, 40, died at Ramom, about 40 km from Mangan, far from his family and friends. An electrician, he was employed with Teesta Urja, the 1,200 MW private hydel power project. After spending three days with his family, Haldar had left to join work on September 14. He had promised to come home for Durga puja. Instead, Haldar's body came home to Dabgram on Thursday. His younger brother Subrato said: "Eight people working with him at Teesta Urja died." Quake survivors vulnerable to human trafficking and child labour Amitava Banerjee, HT, Darjeeling, September 23, 2011Crisis of a different kind could grip the quake affected areas, trying to grapple with the devastation caused by the 6.9 magnitude quake that had hit on September 18. North Sikkim was the worst effected with nearly a hundred dead and many still missing. The survivors of the quake (mainly from remote areas who have lost their families and support system) along with suffering from malnutrition, disease are also vulnerable to human trafficking. Studies conducted by numerous worldwide and Indian agencies clearly indicate that women and children are highly vulnerable to trafficking in such conditions. United Nation’s Division for the Advancement of Women states that following Tsunami, women were vulnerable to traffickers who were taking advantage of those who had lost their family and support networks both social and financial and who are desperate to find a route out of their situation. UNICEF even expresses similar views stating that child survivors face major risks from human traffickers. Disaster effects lead to child labour, child trafficking and sexual exploitation. “At present we have not received any such report. Most of the Sikkim roads are closed owing to the landslides triggered by the quake. However as soon as things starts to normalize, the vulnerability factor will grow. We are definitely keeping a close tab” stated PK Pradhan, Additional Superintendent of Police in charge of the anti-trafficking Cell, Sikkim. The Kosi floods in Bihar in 2008 had affected 35 lakh people including over a lakh children. Child trafficking had become rampant sometimes with the consent of parents. Post Tsunami super cyclone in Orissa, many children were trafficked off as cheap labour. According to a UNICEF report 2500 children were trafficked in North Biharfollowing damages cause by heavy rains in 2007. The relief camps of Bhuj,Gujarat following the 26 January 2001 quake had become highly vulnerable to human trafficking, drug trafficking and sexual exploitation. “Our society is not matured enough to handle such problems. There are traffickers always on the look out for such situations whereby they take full advantage promising the survivors jobs and a way out from their misery” stated Nirnay John Chettri, of MARG an NGO. “Youth of Darjeeling and Sikkim are highly gullible. Often they are lured with promises of good jobs and then many end up being exploited. While the ones from the urban areas are promised call center jobs, the most vulnerable are girls from the rural areas and tea gardens who are lured with promises of jobs in shopping malls and beauty parlours and finally land up in brothels in Pune, Bangalore and other metros” stated Chettri. Initially jobs are given to such girls but they are often taken to parties, befriend men. Soon they get used to glamorous life style, money and finally land up as Flying Sex workers (FSW.) Reports are that with the opening up of discos and casinos in Sikkim the number of FSW has also shot up. Education collapses with schools - Most children absent from open classes
Although many schools in far-flung areas were directed to start classes even if it meant pitching tents in open space, the attendance, according to government officials, was very low today. C.S. Rao, the secretary of the human resource development department of Sikkim, said: “According to figures available with us, 53 schools have been completely damaged with structures collapsing. Around 600 schools have also been damaged and 50 per cent of them have developed major cracks.” Government schools across Sikkim have a total strength of 1.18 lakh students. “There are 373 primary schools, 197 junior schools (up to Class VIII), 107 secondary schools (up to Class X) and 44 senior secondary schools in Sikkim,” Rao told The Telegraph. The state has also 58 private schools where 30,000 students study. Many of these institutions, too, have suffered structural damages in the tremor. With the government not wanting to take any chance by resuming classes in damaged structures, efforts have started to relocate the schools to safe government buildings or vacant houses that may be available. “We have already alerted the officials who are trying to find alternative places. If we do not find any buildings, arrangements are being made to start classes in open fields by pitching tents,” said Rao. It could not be immediately said when the schools would be able to resume normal classes in proper structures. With the threat of rain still looming over the state and the cold slowly catching up in higher altitudes, conducting classes in open fields could inconvenience the children. “We did try to resume classes at various schools across the state but the attendance was thin. We have information that in some places, only seven to eight students attended classes. The percentage of overall attendance across the state is likely to hover around the 20-30 mark,” said Rao. Most of the educational institutions in and around Gangtok have decided to start full-fledged classes only from Monday. It is learnt that Holy Cross in Tadong will start classes in phases from Monday as there has been some damage to its primary and lower primary blocks. The principal of the school could not be reached to confirm if the news was correct. Many schools are planning to hold classes in shifts by holding the junior classes till 10.30-11am and then conducting sessions for the secondary levels till 4.30pm, stretching the overall study period by an hour. Weather blow to relief sorties - Army to airlift diesel VIVEK CHHETR, TT, Gangtok, Sept. 23: Relief and rescue work was hampered today with the army unable to carry out sorties to North Sikkim because of inclement weather — dark clouds that reduced visibility followed by a drizzle in the evening. Along with food and medicines that is being transported to the affected areas, the army has also decided to airlift diesel to locations where there is a shortage. Fuel is being used to power machines and jackhammers to clear the roads of boulders and debris left behind by landslides. Lt. Gen Vinod Bhatia, the GOC of the 33 Corps that is in charge of the relief operations in Sikkim, said in Sukna today: “Considering the terrain and the disaster, it is naturally a constraint to get diesel to these places. We will, however, overcome it like the other deterrents and will airdrop the fuel at the appropriate grounds so that the equipment, vehicles and other machinery can be fed.” He said all army establishments along the border were fine and so were the men. “We have consistent contact with them. We have lost two of our men and some others have sustained injuries. The injured have been lifted from these areas and all are under treatment,” he told a media conference. In Sikkim, the only helicopter that could take off from the Gangtok helipad early this morning carried out nine sorties throughout the day. Four other choppers could not transport food and medicines to Mangan and Chungthang in North Sikkim, the worst affected of the four districts in Sunday’s earthquake. Similarly, nobody could be brought back from the district, where three more bodies were found, raising the official death toll to 77. Spokesperson for the Sikkim government K.S. Togpay said: “It is true that sorties to North Sikkim were affected today because of inclement weather. The death toll as of today stands at 77 with three bodies being recovered in North Sikkim.” The unofficial figure is 82. The army had pressed into service 12 helicopters while the state government had started flying two choppers. Each helicopter was making around 8 to 10 sorties a day. Major General S.L. Narasimhan, General-Officer-Commanding, 17 Mountain Division, said the army had dropped about nine tonnes of foodgrain apart from medicine till yesterday. S. Pradhan, district collector of North, said one helicopter did nine sorties today. “One helicopter that reached Mangan, however, did nine sorties to various places like Chungthang and Lachen. There are enough foodstock at the Mangan airfield and this was distributed to the people,” said Pradhan. Government sources said around 200 people had gathered at Chungthang wanting to move out to Mangan, 40km away, or to other parts of the state. “The army has been informed about them and they will be airlifted tomorrow,” said a source. In Gangtok, many people wanting to reach their relatives in North Sikkim were inquiring about the availability of chopper rides. Jigme Lachungpa, in his early 40s, was one of them. “I was in Gangtok when the earthquake struck. My wife, two children and my mother are still at Lachung. I have been told that they are safe but I have not been able to speak to them so far. I do not know whether my hotel has been damaged as well. I desperately want to return to Lachung,” said Lachungpa. The road to Nathu-la, the strategic border pass on the Indo-China border, too, has not been opened. Of the 25 landslides that had hit the Jawaharlal Nehru Marg that links Gangtok to Nathu-la at 14,000ft, two major landslides are yet to be removed. According to BRO officials, the route is likely to be opened by September 27. Phurba Sherpa, a resident of Kwongnsla along the JN Marg at 15th Mile, said: “The road has been heavily damaged in our area. Nine shops have been completely washed away just below Chhangu lake and the village is in ruins. However, there have been no casualties in our village.” The residents of Gangtok today brought out a candle light rally in town to pay condolences to the families of those who were killed in the earthquake. ADDITIONAL REPORTING BY AVIJIT SINHA Morcha solidarity trip to ManganBIJOY GURUNG, TT, Mangan, Sept. 23: A Gorkha Janmukti Morcha team, under instruction from party president Bimal Gurung, today arrived at Mangan to express solidarity with the people of Sikkim. “We are here to express our sorrow to the Sikkimese. Our side has been also affected but the damage there is nothing compared to what Sikkim suffered. Sikkim had always been there whenever Darjeeling needed help. Our objective now is to reciprocate that gesture. For us, any damage to Sikkim, with whom we share cultural and brotherly relations, is like a tragedy in the family,” said Morcha leader Harka Bahadur Chhetri. Chhetri, who is also the MLA from Kalimpong, said Morcha chief Gurung had directed all the three party legislators to visit Sikkim to express sorrow on behalf of the Darjeeling people and to extend any help that the Sikkim government might need. The Darjeeling MLA could not make the trip as he was ill but the two other legislators along with three party vice-presidents, Kalyan Dewan, Pradeep Pradhan and R.B. Waiba, arrived at Mangan, the headquarters of the North district, by the Singtam-Dikchu road in the afternoon. The team also met North district collector S.K. Pradhan. “We have also come here to offer some medicines. The amount may be little but it is more of a gesture of help and solidarity to the Sikkimese. We will take an update from the North Sikkim administration and if the authorities require our aid in any specific area, we are ready to offer it,” said Kurseong MLA Rohit Sharma. Asked if the Morcha would be raising money in the Darjeeling hills for the Sikkim chief minister’s relief fund, Chhetri said: “There will be contributions from our side.” Regarding the impact on tourism during the coming Puja peak season because of the quake that hit both Sikkim and Darjeeling hills, Chhetri said the Morcha has already sent across a message that tourists should extend support to the two regions by visiting them. “We have told tourists that this is the time when you should visit Darjeeling and Sikkim which are still very beautiful despite the quake related damage,” he said. The Kurseong MLA has also handed over a list of seven persons from Kurseong missing since Sunday’s quake. “There were seven persons from Kurseong subdivision working in Mugathang near Chungthang in a hydel power project. They are missing and no phone calls have been received by their family members. I have submitted the names to the North administration,” he said. ईश्वरले नै अन्याय गरेको मन्दिर र शंखे गाउँमा भुँइचालोको त्रासदी (Photo Manoj Rai)          मनोज बोगटी, कालिमन्युज, कालेबुङ, 23 सितम्बर। आइतबार गएको भुइँचालोपछि फुर्सदमा बसेका राजनैतिक दलहरूलाई गतिलो मुद्दा मिलेको छ भने सामाजिक संस्थाहरुलाई असारको पन्द्र भएको छ। समाचारका हेडलाइन खोज्दै शहरमुखी पत्रकारिता उचाल्ने पत्रकारहरू मात्र होइन सरकारकी भीआईपीहरू समेतलाई शहर नजिकका गाउँहरूको विचल्नीले अत्यन्तै सताएको छ। तर त्यस्ता गाउँहरू जसलाई प्रकृतिले पनि ठगेको छ, ती गाउँहरूसम्म न त राजनैतिक दल, न त सामाजिक संस्था न त सरकारी निकायले नै पाइला टेकेको छ। शहरी सभ्यता, शहरी नीति र शहर केन्द्रित निकायले गाउँ र गाउँको दुःखलाई दुःख नै होइन जस्तो, गाउँ बस्तीका मानिसहरू नै होइनन् जस्तो अनि विनाश र संकट भनेको शहरलाई मात्र पर्ने जस्तो गरी राहत र बचाउ कार्यहरू केवल शहर केन्द्रित गरिएकोले 21 औं शताब्दीको संघारमा पौराणिक युगको पुल्ठो बालेर बस्न बाध्य छन् गाउँहरू। एक मुठ्ठी राहत, एक मुठ्ठी विकास र बॉंच्नको निम्ति सानो ओतको आशामा आफूले जिताएका जनप्रतिनिधिहरूलाई पर्खेर बसे पनि उनीहरूसम्म कोही पुगेका छैनन्। खै कुन्नी कस्तो व्यस्तता छ हाम्रा भीआईपीहरूलाई कि गाउँ टेेक्ने फुर्सद नै छैन। चुनाउको बेला हात जोड्दै संघारसम्म आइपुग्नेहरू दुःख पर्दा स्यालको सिङ भएको छ। अहिले यस्तै गुनासो गरिरहेका छन् ग्रामीणबासी भुइँचालो पीडितहरू। शहरमुखी नीति र निकायले सधैँ अवहेलना गर्ने त्यस्ता गाउँहरूको सूची यति लामो छ, जसबारे सबै नै बेखबर छन्। सबैबाट बेखबर अनि सबैभन्दा पीडित कालेबुङको खण्ड 2 का दुइवटा गाउँहरूलाई हेर्दा जति विरक्त लाग्छ, त्यति विरक्त कतै हेर्दा पनि लाग्दैन। नामले नै ईश्वरको बास रहेको ठाउँ जस्तो बुझिने मन्दिर गाउँ र शंखे गाउँलाई प्रकृतिले जति हेपेको छ त्यति कालेबुङ महकुमाको कुनै पनि ठाउँलाई हेपेको छैन। कालेबुङ खण्ड-2 मा पर्ने यी दुइ गाउँलाई भुइँचालोले उठिबास नै लगाएको छ। सरकारले दिने कुनै पनि बुनियॉंदी सहुलियतको अनुहार कहिल्यै देख्न नपाएका यी गाउँहरूले अहिलेसम्म न त सरकारी अधिकारीहरूलाई नै देखेका छन् न त उनीहरूले भोट दिएर जिताएका प्रतिनिधिहरू नै। भुइँचालोले सर्वस्व लुटेपछि गाउँलेहरूको जुन विचल्नी बनेको छ, त्यसले जो होंचो उसैको मुखमा घोंचो भन्ने उक्तिलाई नै चरितार्थ पारेकोछ। कालेबुङ शहरदेखि 45 किलोमिटर पर रहेको यो खण्डको नोक डॉंडासम्म मात्र गाडी पुग्छ। त्यसउता सात घण्टा पैदल हिँड्दा मात्र भेटिने मन्दिर गाउँ र शंखे गाउँमा न त बाटो छ, न त बिजुली। न त प्राथमिक पाठशाला नै छ न त कुनै स्वास्थ्य केन्द्र नै। जति पनि घरहरू छन्, खेती किसान गरेर ढुङ्गा र माटोले बनिएका घरहरू छन् जसलाई अहिले भुइँचालोले निमिट्यान्न पारिदिएको छ।  आइतबार भुइँचालो जॉंदा दुइगाउँले जति चिच्याएर गुहार मागे पनि कसैले सुनेन। 21 सेकेण्डमा 100 वटा घर सम्पूर्णरूपले तहस नहस बन्दा गाउँलेहरू अचेत बनिसकेका थिए। घर त गुमाए नै खेती किसान गर्ने उनीहरूको जमीन पनि गुमेको छ। सरकारले कुनै सहुलियत नदिए पनि खेती गरेर जीविकोपार्जन गरिरहेका गाउँलेहरू अहिले घर बिहीन त बनेकै छन् कमाउने आधार नै गुमेकोले सुकुम्बासी पनि बनेका छन्। खण्ड दुइका ग्राम पञ्चायत अधिकारीहरूसित नै गाउँ पुग्दा कालिमन्युजको टोलीले नरुने गाउँलेहरू कोही भेटेन्, जो मनको पीडा खोल्न चहान्थे। कुनै सरकारी अधिकारी पुगेको ठानेर दुःख बिसाउनेहरूको भीड नै जमेको थियो। ग्राम पञ्चायत एक्ज्युकेटिभ एसिसटेन्ट सामुएल लेप्चासित गएका पञ्चायत टोलीहरूले पीडितहरूलाई नोकडॉंडासम्म बोलाएर बोकेर लगिएका राहत सामाग्री बितरण गरे। राहत सामग्री थाप्नको निम्ति 6 घण्टाको उकालो हिँडेर पीडितहरू नोक डॉंडा आइपुगेका थिए। गाडी नोक डॉंडासम्म पुग्ने अनि त्यस उता गाडीको बाटो नभएकोले राहत सामग्री राहत शिविरसम्म पुर्याउन नसकिएको लेप्चाले जनाए। पीडितहरूले जनाए अनुसार मन्दिर गाउँ र शंखे गाउँ चारैतिर चर्किएकोले जोखिममा छ। कोही व्यक्ति यस्ता थिएनन् जसको सर्वस्व नलुटिएको होस्। दुइवटै गाउँ जतातै चर्किएको त छँदैछ, जोखिमबाट जुन ठाउँमा राहत लिन उनीहरू बसेका छन् ती क्षेत्र पनि सुरक्षित छैन। मन्दिर गाउँका 14 परिवारलाई शंखे गाउँमा बसाइएको शिविरमा राखिएको छ। तर शिविर जहॉं राखिएको त्यो क्षेत्र नै जोखिममा छ। मन्दिर गाउँ र शंखे गाउँका मोठ 395 परिवार दुइवटा शिविरमा बसेका छन्। बाघको मुखबाट फुत्किएर ब्वॉंसाको मुखमा भने जस्तो उनीहरु अहिले पनि जोखिममा नै छन्। कुनै पनि अधिकारीहरू दुइवटा गाउँमा पुग्न सक्दैनन् किन भने गाउँसम्म पुग्ने गाडीको बाटो छैन। पञ्चायत कर्मी सामुएल लेप्चाले बताए अनुसार गाउँवासीलाई अन्यत्र नै सारिनुपर्छ। किन भने जुन हिसाबले गाउँ चर्किएर गएको छ, त्यहॉं उप्रान्त बसोबासो गर्न सकिन्न। तिनले जनाए अनुसार गाउँलेहरूकै प्रयासमा गाउँवासीलाई अन्यत्र जमीन उपलब्ध गराएर त्यहॉं पुनर्वास गराइनुपर्छ। मोठ 395 वटा घरहरू क्षतिग्रस्त छन् भने सम्पूर्ण कृषि भूमि नै पैह्रोले सोहोरिदिएको छ। मन्दिर गाउँकी शीला ठकुरीले रुदै भनिन्, घर त गयो गयो, जमीन पनि गयो। सम्पति भनेकै त्यही थियो, अब कसरी बॉंच्नु केही थाहा छैन। यता यशोधा ठकुरीले पनि भनिन्, सबैको घर भत्किएको छ, जमीन छैन। गाई बाख्राहरू पनि सहयोगीहरूले सुरक्षित ठाउँमा राखिदिएका छन् रे, हामी क्याम्पमा बसिरहेका छौं। छोराछोरीहरू पनि कालेबुङ पढ्दैथिए। सबैलाई घरमा बोलाएँ। कमसेकम मर्न परे सबै परिवार नै मर्छौं भनेर। सबैको पीडा एकै देखिए। कालेबुङको कन्या उच्चतर विद्यालय पढ्दै गरेकी पुजा छेत्री, प्रणामी पढ्दै गरेकी संगीता ठकुरी, सिलगढीमा फाइनेन्सियल एकाउण्टेन्ट कोर्स गरिरहेकी सुजाता छेत्री पनि घर आएकी छन्। उनीहरूले भने, हामी स्कूल जान सकेका छैनौं। जान नै दिँदैनन्। घर पनि छैन, बाटो पनि छैन। बारी पनि छैन। सबै नष्ट बनेकोले आमा बाबा नै सङ्कटमा छन्। कहिले सबै कुरा सामान्य बन्ने हो, केही बुझ्न सकेका छैनौं। विद्यार्थीहरू मात्र होइन, यहॉंबाट देशको विभिन्न ठाउँहरूमा काम गर्न गएकाहरू पनि घर भत्किएको सुनेर गाउँमा आएका छन्। सबैले टाउकोमा हात राखेर समाधानको बाटो खोजिरहेका छन् तर अहिलेसम्म कुनै पनि जुक्ति उनीहरूसित छैन। दुइतले घरहरू एक तले बनेका छन्। सम्पूर्णरूपले जताततै घरहरू पल्टिएको दृश्यले सवैलाई अवाक बनाइदिएको छ। गाउँमा भएको यो दुर्दसा हेर्न तर न त विधायक पुगेका छन्, न त सरकारी अधिकारीहरू। उनीहरू त्यहॉं पुग्न नसकेको एउटै कारण देखिएको छ, त्यो हो बाटो। पैदल हिँड्ने बाटोहरू पनि चर्किएको छ भने धेरै ठाउ नै पैह्रोले सोह्रोरेर लगेकोले जङ्गल फॉंड्दै गाउँमा पुग्ने आँट न त सरकारी कर्मचारीलाई छ न त शहरमा गाउँको निम्ति भाषण छॉंट्ने नेताहरूमा नै छ। यता कालेबुङ शहरको एक किलोमिटर परको भालूखोपमा भने विधायक पनि पुग्छन्, वामपन्थी नेताहरू पनि पुग्छन्, सङ्घ संस्थाका मानिसहरू पनि पुग्छन् अनि सबैले राहत सामग्री थुपार्छन्। भालूखोप अहिले सामाजिक संस्थाहरूलाई काम देखाउने र सामाचारमा नाम छपाउने मेलो भएकोछ भने मन्दिर र शंखे गाउँहरू भने मनको घाउ ती नै चर्किएका पखेराहरूलाई मात्र सुनाइरहेका छन्। शंखे गाउँकी ठेलीमाया राईलाई हप्तादिन भयो ज्वरो आएको, तर औषधी किन्न जाने नै पाएकी छैनन्। त्यत्तिनै ज्वरो बोकेर तिनी पनि शिविरमा नै छन्। न त यो गाउँमा स्वास्थ्य केन्द्र नै छ न त बाटो नै छ। मणिकुमार राईले भने, भुइँचालोले यो गाउँलाई नै पल्टाएको भए कसैले पनि थाहा पाउने थिएनन्। किन भने यो गाउँसित सम्पर्क गर्ने माध्यम नै केही छैन। गाउँको क्षतिबारे पञ्चायतलाई रिपोर्ट गरिएको छ, यसै कारण शिविर बसाइएको छ। तर शिविरसम्म राहत सामाग्री आइपुग्दैन। नोक डॉंडामा सबै पीडित जान सक्दैनन्। दुइवटा गाउँलाई नै भुइँचालोले पुर्याएको क्षतिलाई सरकारले देख्ने हो होइन गाउँवासीलाई थाहा छैन। लाभा जोनका युवा मोर्चाका कार्यकर्ताहरू गाउँ पुग्दा पीडितहरूलाई सास आएको बताउँछन् ज्ञानकुमारी छेत्री। तिनले पनि रुँदै भनिन्, सरकारी मान्छे र नेताहरू आएर हेरिदिए पनि केही आशा हुन्थ्यो, त्यो पनि छैन। दशैं आइसक्यो, के गर्ने हो के नगर्ने हो केही बुझिएको छैन। राहत सामाग्रीकोरूपमा कम्बल, चामल र लुगाफाटाहरू त पाइरहेको तर पर्याप्त नरहेको बताउँदै मणिकुमार राईले भने, अब हामी कति दिन शिविरमा बस्नुपर्ने हो। हामीलाई कतै लैजाने होकि, फेरि जीवन नयॉंगरी जिउन पर्ने हो कि, केही निश्चित छैन। सबैलाई यही कुराले खाइरहेको छ। बस्तीमा बिमल  मनोज बोगटी, कालिमन्युज, कालेबुङ, 23 सितम्बर। गोर्खा जनमुक्ति मोर्चाका अध्यक्ष बिमल गुरूङ अहिले भुँइचालो पीडित क्षेत्रको निरीक्षण गर्न बस्ती पसेका छन्। हिजोदेखि तिनी 24 नम्बर समष्टीका विभिन्न ठाउँहरूको भ्रमणमा छन्। बुधबारे भ्रमण गरिरहेका विमल गुरूङले भने, म मात्र होइन, मोर्चाका सबै नेताहरू अहिले ग्रामीण क्षेत्रमा छन्। कहॉं के कस्तो क्षति भयो त्यसको निरीक्षण गरिरहेका छन्। तिनले जहिल्यै पनि कुनै पनि आपत केवल बस्तीवासीले नै भोग्नुपर्ने अनि उनीहरू नै सरकारीरुपले अवहेलित हुने गरेको बताउँदै भने, आइलाको बेलामा पनि 250 करोड पीडितहरुको निम्ति सरकारले दिएको घोषणा गरेको थियो तर आयो केवल 44, 45 करोड। त्यो पनि सहीरुपले पीडितसम्म पुगेन। अझ पनि आइलाको चपेटमा परेर सर्वस्व गुमाउनेहरू त्यत्तिकै छन्। यसपल्ट जुन भुइँचालो आयो, यसको निरीक्षण गर्न सरकारी अधिकारीहरू बस्ती पुगेका छैनन्। उनीहरूले शहरमा बसेर यहॉंको क्षतिको रिपोर्ट लेख्दैछन्। शहर वरिपरि मात्र बस्ती छैन। त्यहॉं मात्र क्षति भएको छैन। जो पनि आउँछन्, शहरमा नै थुप्रिनु हुँदैन। दुर्गम बस्तीमा के के भइरहेको छ, कस्तो क्षति भइरहेको छ त्यो बस्तीमा नै पुगेर हेर्नु पर्छ। तिनले पीडितहरू कोही पनि सरकारी सहुलियतबाट बञ्चित नहोस् भनेर आफू सबै क्षेत्रको निरीक्षण गर्दै हिँडिरहेको बताए।ममतासित बिच्किए विमल - नगरपालिकाको चुनाउ तराई र डुवर्सको अन्तरभुक्ति पहिल्यै हुने  मनोज बोगटी, कालिमन्युज, कालेबुङ, 23 सितम्बर। भुइँचालोले आफ्नै राज्यको दार्जीलिङ जिल्लालाई पनि तहस नहस् पारेको छ तर आफ्नै छोराछोरीलाई परेको दुःख हेर्न नआएर ममता व्यानर्जी सिक्किम पसिन्, यसमा हाम्रो मन दुखेको छ- विमल गुरूङले भने। भुइँचालो पछि मुख्यमन्त्री पहाड आएको कुराले मोर्चा हर्षित रहेको भए पनि खरसाङमा पॉंच मिनट पनि नबसेर सिक्किम बस्न जॉंदा भने मोर्चालाई नाकमा लागेको कुरा गर्दै तिनले भने, राज्य हुनु र नहुनुको फरक यस्तो हुँदैरहेछ। राज्य हुनु हो भने उनीहरू दार्जीलिङ बस्थे। आफ्नो छोरा छोरीलाई दुःख परेको छ, त्यसबेला आफ्ना छोराछोरीलाई नहेरेर छिमेकीको छोराछोरीलाई हेर्दा छोराछोरीले के बुझ्छ? यस्तै अनुभव यसपाली मोर्चाले गरेको छ। तिनले अझ भने, ममता व्यानर्जीले नै दार्जीलिङलाई स्वीट्जरल्याण्ड बनाउँछु भनिन्, पहाड तहस नहस हुँदा भने बस्दा पनि बसेनन्।ममता व्यानर्जीलाई हामीले आमा बनाएका हौं, छोराछोरीलाई राम्रो हेरेन भने छोराछोरी बिग्रिन्छन्। आमाले राम्रोसित हेर्छ भने हेरुन् नत्र छोराछोरीलाई गोर्खाल्याण्ड राज्य दिउन्। तिनले यस प्रकारले छुट्याउने काम भए मोर्चाले गोर्खाल्याण्डको आन्दोलन समेत गर्ने आशय व्यक्त गरे। अर्कोतिर तिनले भने, यसै पनि जीटीएको गठन प्रक्रिया पनि ढिलो हुँदैछ। यसलाई पनि मोर्चाले गम्भीररूपले लिएको छ। तिनले यसै सन्दर्भमा नगरपालिकाको चुनाउ भने हुने अनि ग्राम पञ्चायत र जीटीएको चुनाउ भने तराई र डुवर्सको अन्तरभुक्तिपछि मात्र हुने घोषणा पनि गरे। छत्र सुब्बालाई बिसाउन देउ-विमल  मनोज बोगटी, कालिमन्युज, कालेबुङ, 23 सितम्बर। गोर्खा जनमुक्ति मोर्चाका अध्यक्ष बिमल गुरूङले जीएलओ नेता छत्र सुब्बाबारेमा पत्रकारहरूले धेरे लेखेको मन पराएनन्। किन छत्र सुब्बालाई हाइलाइट गरेको?तिनलाई बिश्राम गर्न दिनु। फेरि छत्र सुब्बालई जेल हाल्ने? तिनलाई कसरी निकाल्यौं त्यो हामीलाई मात्र थाहा छ-तिनले भने। तिनले अझ भने, ममता व्यानर्जीसमेतलाई बिन्ति गरेपछि छत्र सुब्बालाई निकालिएको हो। उनीहरूले त अझ छत्र सुब्बाहरूलाई राख्ने थियो। हामीले रिक्वेष्ट गरेपछि तिनी निस्किएका हुन्। तिनले यति भन्दा भन्दै मोर्चाले गोर्खाल्याण्डको मुद्दा नबिसाएको बताउँदै भने, गोर्खाल्याण्डको मुद्दा अघि बढ्दैछ। जीटीए त बिसाउने चौतारी मात्र हो। त्यो पनि परमानेन्ट होइन। गोर्खाल्याण्डको निम्ति मेरो गोरूको बाह्रै टक्का पनि त गर्नु हुँदैन। जिउनु पनि पर्यो। 54 महिनाको आन्दोलनमा रक्तपात भएन। मानिसहरूलाई दुःख छ, त्यो पनि हेर्नु पर्यो। आइला आयो, अहिले भुँइचालो आयो, जनता दुःखमा छन्, जबरजस्ती गोर्खाल्याण्ड कि गोर्खाल्याण्ड भनेर पनि भएन। सबैलाई बुझ्न पर्यो। हामी गोर्खाल्याण्डको निम्ति नै त लडिरहेका छौं। बिमल गुरूङले छत्र सुब्बालाई लिएर पहिलोपल्ट मुख खोलेका हुन्। छत्र सुब्बाले जीटीएलाई अर्को धोकाको संज्ञा दिइसकेका छन् भने मोर्चालाई पनि धोकेबाज बताइसकेका छन्। यता बिमल गुरूङलाई मीडियाले छत्र सुब्बालाई उचालेको मन परेको छैन। तिनलाई गोर्खाल्याण्डको आवाज दबाउन छत्र सुब्बाले जीटीए थमाएको हो भनेर लगाएको आरोपबारे प्रश्न गर्दा तिनले उल्टै भने, छत्र सुब्बालाई बिसाउनु दिनुपर्छ। दस वर्षपछि तिनी जेलबाट निस्किएका छन्। तिनको केरियर बिगार्नु हुँदैन। तिनको छोराको केरियार पनि बिगार्यो। जेल हाल्यो। छत्र सुब्बालाई फेरि जेल हाल्ने? तिनले छत्र सुब्बाको मामिलामा क्रामाकपाको नाम जोडिएको पनि मन पराएनन्। तिनले भने, काम गर्ने कालू जस पाउने ढेँडु। छत्र सुब्बा राजनैतिक बन्दी हुन्, क्रामाकपा कराएर हुँदैन। लिगल र पोलिटिकल दुवै पक्षमा मोर्चाले काम गरेको छ। हामीले चिफ मिनिष्टरलाई रिक्वेष्ट नगरेको भए तिनी निस्कने थिएनन्। धेरै वर्ष षडाउने थियो। पहिले पनि जीएलओलाई मैले साथ दिएको हो तर रक्तपात मन नपरेकोले साथमा बसिनँ। मैले त छत्र सुब्बाको श्रीमतिलाई मोर्चा गठन हुनेसाथ भनेको थिएँ। छत्र सुब्बालाई म निकाल्छु भनेर। तिनले क्रामाकपालाई पनि ठाडो दोष लगाउँदै भने, छत्र सुब्बाहरूलाई जेल हाल्ने क्रामाकपा हो। किन भने क्रामाकपा माकपाबाट आएको हो। माकपा र जीएनएलएफले षडयन्त्र गरेर छत्र सुब्बालाई जेल हालेको हो। क्रामाकपा कराएर हुँदैन। क्रामाकपाले गोर्खाल्याण्ड ल्याउने भएदेखि जनताले त्यतिबेला नै साथ दिने थियो। बेसी बोल्नु हुँदैन। नत्र भात पनि खान्छ लात पनि खान्छ। दुइचारदिन भित्रमा आउने जसवन्त बिमल गुरूङले दुइचारदिनभित्रमा नै दार्जीलिङका सांसद जसवन्त सिंह दार्जीलिङ आउने बताएका छन्। जसवन्त सिंह यस्तो बेला नभएकोले मोर्चालाई पनि अप्ठ्यारो बनिरहेको अहिले देखिएको छ। यस कारण मोर्चाले सांसद जसवन्त सिंहलाई शीघ्र नै बोलाउने भनेर बारम्बार स्पष्टिकरण दिइरहेको छ। आज विमल गुरूङले पनि भने, हामीले जसवन्त सिंहलाई खबर गरिदिएका छौं। तिनलाई तपाईँ आएर हेरिदिनुपर्छ भनेका छौं। सबैतिर भ्रमण गर्नुपर्छ भनिदिएका छौं। तिनी प्रौड पनि भएका छन्, यसकारण सबै क्षेत्र घुम्न सक्दैनन्। तिनलाई झींजो पनि दिनु भएन। तर तिनी दुइचार दिनमा नै दार्जीलिङ आउने छन्। कालेबुङ महकुमामा 83 करोड 14 लाखको क्षति मनोज बोगटी, कालिमन्युज, कालेबुङ, 23 सितम्बर। दुइदिन अघि कालेबुङका विधायक डा.हर्कबहादुर छेत्रीले कालेबुङ महकुमामा 52 करोड भन्दा धेरको क्षति भएको जनाएका थिए भने आजको दिनसम्मको रिपोर्ट अनुसार महकुमा कार्यालयले मोठ 83 करोड 14 लाख रुपियॉंको क्षति भएको पुष्टि गरेको छ। डिपुटी म्याजिस्ट्रेड डीकी भोटियाले जनाए अनुसार मोठ 42 वटा ग्राम पचायत अनि नागरपलिकाको 23 वटा वार्ड गरेर यति क्षति भएको हो। उनैले उपलब्ध गरेको जानकारी अनुसार भुइँचालोले मर्नेहरूको संख्या आठ जना पुगेको छ। तीनवटा खण्डमा मोठ 2227 घरहरू पुर्णरूपले नष्ट बनेको छ भने 5571 घर आंशिकरूपले क्षतिग्रस्त छ। सबै क्षेत्रका पीडितहरुलाई राहत उलब्ध गराउनको निम्ति अहिलेसम्म 17 वटा राहत शिविर बसाइएको छ। जति पनि पीडित क्षेत्रका मानिसहरूलाई गाउँ नबस्ने निर्देश दिइसकेको अनि नगरका केही बिल्डिङहरूलाई नै पनि बस्न अयोग्य ठहर गरिसकेको छ। कालेबुङ कृषक कल्याण सङ्गठनद्वारा मुख्यमन्त्रीलाई पत्राचार मनोज बोगटी, कालिमन्युज, कालेबुङ, 23 सितम्बर। कालेबुङ कृषक कल्याण सङ्गठनले जिल्लाभरिमा भुइँचालोले पुर्याएको क्षतिबारे अवगत गराउँदै विविध माग लिएर आज महकुमा अधिकारीमार्फत मुख्यमन्त्री ममता ब्यानर्जीलाई पत्रचार गरेको छ। मुख्यमन्त्रीलाई पठाएको पत्रमा मुख्यतः तिनवटा मागहरू उल्लेख गरिएको छ। पीडितहरूको नाम र आवण्टित राशी सरकारले सार्वजनिक गर्नुपर्ने, जिल्लाभरिमा जतिपनि क्षति भएको छ त्यसको सही जॉंच गर्न मोनिटेरिङ टिम गठन हुनुपर्ने अनि राष्ट्रिय आपदा नियन्त्रण अनि प्रशिक्षण केन्द्र दार्जीलिङ जिल्लामा नै हुनपर्ने माग गरिएको छ। कालेबुङ कृषक कल्याण सङ्गठनका महासचिव विष्णु छेत्रीले बताए अनुसार आइलाको समयमा जस्तो धॉंधली यसपल्ट हुन नदिन पीडितहरूको नाम अनि आवण्टित राशि सार्वजनिक गरिनुपर्ने सङ्गठनले माग गरेको हो। भुइँचालोले जिल्लाभरिमा सबैभन्दा धेर कृषकहरूलाई क्षति पुर्याएको बताउँदै छेत्रीले भने, झारपाते, सन्दुक, लिङडिङ, पोख्रेबुङ, बोङमा, कागे, मजुवा नोकड़ॉंड़ा, सिटोङ भालूखोप आदि कृषिप्रधान क्षेत्रहरूमा भुँइचालोले ब्यापक क्षति पुर्याएको छ। कतिपय दुर्गम क्षेत्रहरूमा अहिलेसम्म पञ्चायत कर्मीहरू पुग्न सकेका छैनन्। राहत केन्द्रहरू पनि राखिएको छैन। सही ढङ्गमा निरिक्षण हुनसकेको छैन। यसर्थ मोनिटेरिङ कमिटि गठन हुन आवश्यक छ। तिनले पीडितहरूको नामावाली अनि आवण्टित राशि प्रत्येक ग्राम पञ्चायतहरूमा झुण्डाएर विभागले सार्वजनिक गरे मात्र पीडितहरूले न्याय पाउने बताएका छन्। इन्द्राणी सिन्हालाई सम्वर्द्धना मनोज बोगटी, कालिमन्युज, कालेबुङ, 23 सितम्बर। तीन दशक अधिदेखि मानव तस्करीमाथि कार्य गर्दै आइरहेकी सन्लापकी निर्देशिका इन्द्रणी सिन्हालाई आज एक कार्यक्रमबीच हिल सोसियल वेलफेयर सोसाइटीले सम्बर्द्धना जनायो। सोसाइटीले इन्द्रणीलाई दोसल्ला ओडाएर सम्मान जनाउँदै प्रशस्ति पत्र अनि स्मृति चिन्ह प्रदान गर्यो। सोसाइटीले आयोजना गरेको सम्बर्द्धना कार्यक्रम एवं मानव तस्करीमाथिको अन्तरक्रियामा सिस्टर टेरेजा, डा. एनोस दास प्रधान, कञ्चनजङ्घा उद्दार केन्द्र सिलगड़ीका सचिव रङ्गु सौरिया, गोर्खा ह्युमेन फोरम दार्जीलिङका कविता प्रधान, एआईडब्ल्यूसीका यूडेन पेम्पा हिस्से, पूर्व विधायिका रेणुलिना सुब्बा आदिको विशेष उपस्थिति रहेको थियो। सिलगड़ी रेडलाइट एरियाहरूबाट धेरैचोटि फँसेका चेलीहरूलाई उद्दार गरिसकेकी अनि मानव तस्कर अभियानको निम्ति कञ्चजङ्गा उद्दार केन्दको माध्यमबाट विविध कार्य गर्दै आइरहेकी रङ्गु सौरियाले भनिन्, मानव तस्कर रोक्न जरूरी छ। उनीहरूको समाजमा पुनर्वासको निम्ति सबै मिलेर पहल गर्न आवश्यक छ। प्रलोभनमा फसेर देहब्यापार जस्तो पेशामा लाग्न बाध्य हुने चेलीहरू हाम्रै कालेबुङकी पनि हुनक्छन्। उनीहरू वाध्यतावश गलत दिशामा छन् भने यसको रोकथाम र नियन्त्रणमा सबै सचेत हुन आवश्यक छ। गोर्खा विमेन फोरमकी कविता प्रधानले पनि भनिन्, कल सेन्टरहरूमा काम गर्ने हाम्रा नानीहरू सुरक्षित छैनन्। यस्ता केन्द्रहरूमा काम गर्ने धेरै चेलीहरूको आफ्नै कथा र व्यथा छ। आर्थिक र शैक्षिक आधार बलियो नहुँदा हाम्रा चेलीहरू यस्ता ठुँहरूमा काम गर्न बाध्य भइरहेका छन्। यदि राजनैतिक परिवेश ठीक भए हाम्रा चेलीहरू पनि आफ्नै ठाउँमा सम्मानपूर्वक बॉंच्न सक्छन् भन्दै उनले सामाजिक परिवर्तनको निम्ति राजनैतिक परिवर्तन हुन अनिवार्य रहेको बताइन्। सोसाइटीका सचिव शोभा छेत्रीले सञ्चालन गरेको कार्यक्रमलाई मानव तस्करीबारे अन्य अतिथिहरूले पनि सम्बोधन गरे। मानव तस्करहरू समाजका भाइरस हुन्-इन्द्रणी सिन्हा हिल सोसियल वेलफेयर सोसाइटीले आयोजना गरेको मानव बेचविखन विषयको कार्यशालामा मुख्य अथितिकोरूपमा कालेबुङ आइपुगेकी सन्लापकी निर्देशिकाले इन्द्रेणी सिन्हाले आफ्नो सम्बोधनमा मानव तस्करी रोक्न आफ्नो समाजभित्र नै रहेका भाइरसहरूलाई चिनेर हटाउनुपर्ने बताइन्। तिनले भनिन्, जसरी कम्प्युटरमा पसेको भाइरसले यसको सम्पूर्ण संरचनालाई नै ध्वस्त पारे जस्तै हाम्रो समाजभित्र भएको मानव दलाल जस्ता भाइरसले सामाजिक संरचनालाई नै लथालिङ्गै पार्छ। कम्प्युटरमा राखिएको सामानहरू जोगाउन हो भने कम्प्युटरमा लागेको भाइरस हटाउनु जरूरी छ। ठीक त्यसरीनै समाज अनि देशबाट नै मानव तस्कर रोक्न हो भने हाम्रो समाजमा रहेको भाइरसलाई हटाउनु जरूरी छ। तर सामाजमा रहेका भाइरसहरूलाई चिन्न जरूरी रहेको बताउँदै तिनले भनिन्, गाउँ शहरहरूबाट चलीहरू लेैजान कोही पनि बाहिरबाट सोझै आउँदैनन्। हाम्रै मान्छेहरूले दुइचार पैसाको निम्ति एजेन्टको काम गर्ने गर्छन्। एजेन्टहरूलाई चिन्न जरूरी छ। यदि हामीले एजेन्टहरूलाई चिनेर कम्प्युटरको भाइरस जस्तै हटाइदियौं भने मानव तस्करमा बिराम लाग्छ। गाउँका सोझा चेलीहरू अनि शहरका बेरोजगार युवतीहरूलाई प्रलोभनमा फँसाएर बाहिर लानेहरूमाथि प्रशासनले कडा निगरानी राख्नुपर्ने बताउँद गाउँशहरका चेलीहरूलाई कसले कहॉं लाउँदैछन् निगरानी राख्न पञ्चायत र नगरपालिकाले मुभमेन्ट रेजिस्टर बनाओस्। कसले लाउँदैछ, कहॉं लॉंदैछ, किन लाउँदैछ रेजिस्टरमा उल्लेख गरिनुपर्छ। यसो भयो भने बाहिर लगेर चेलीहरू असुरक्षित भए सहजै कार्वाही गर्न सकिन्छ। विस्थापन प्रत्येक मानिसहरूको नैतिक अधिकार रहेको अनि त्यसलाई रोक्न नसकिने बताउँदै तिनले भनिन्, कसैलाई पनि घरमै बसेर काम गर भनी हामी भन्न सक्तैनौं। परिवारको आर्थिक स्तर बढाएर स्वनिर्भर भइ आरामदायक जीवन बिताउने रहर सबैलाई हुन्छ तर बाहिर जॉंदा त्यहॉंको नियम कानून जान्न आवश्क छ। यदि आफू असुरक्षित भए के उपाय गर्न सकिन्छ जान्न जरूरी हुन्छ। अहिले मानव तस्करीलाई सरकारले पनि गम्भिरतापूर्वक लिएकोले नै एनजीओ मार्फत धेरै कार्यहरू गराएको पनि बताइन्। भारतको जनसंख्याको आधारमा यस्ता योजनाहरूलाई कार्यान्वयन नगरिएको भए पनि प्रशासन, सङ्घ-संस्था राजनैतिक दल आदिले यसलाई प्रमुख मुद्दा बनाएर जनचेतना फैलाउन आवश्यक रहेको पनि बताइन्। हाइपावर कमिटीको प्रक्रिया छुट्टैराज्यको निम्ति बाधक-भागोप मनोज बोगटी, कालिमन्युज, कालेबुङ, 22 सितम्बर। गोर्खा जनमुक्ति मोर्चाले गोर्खाल्याण्डको निम्ति भनेर गरेको सीमाङ्कनको कुरा अनि यसको प्रक्रियालाई भारतीय गोर्खा परिसङ्घले छुट्टैराज्य विरोधी ठहराएको छ। मोर्चाले जीटीएमा तराई डुवर्सको अन्तरभुक्तिको निम्ति केन्द्रलाई हाइपावर कमिटीको माग गरेको थियो। यसको निम्ति अहिले हाइपावर कमिटी पनि गठन गरिएको छ। कमिटीले भर्खर मात्र विज्ञप्ती सार्वजनिक गर्दै जीटीएमा सामेल हुन चहाने तराई र डुवर्सका सङ्घसंस्था अनि समुदायलाई रिपोर्ट पठाउने आह्वान गरिसकेको छ। यता जीटीएको चुनाउको प्रक्रिया पनि हुँदै गर्ने उता सीमाङ्कनको प्रक्रिया पनि चल्दै गर्ने भनेर मोर्चाले सहमति गरिसकेको छ भने यता भागोपले तराई र डुवर्समा गोर्खा बाहुल क्षेत्रहरू छान्ने जम्मै प्रक्रियालाई नै छुट्टैराज्यको बाधकको पूर्वाधार निर्माण भनेको छ। भागोप अनुसार तराई र डुवर्समा अल्पसंख्यक रहेको गोर्खाबाहुल क्षेत्र छान्ने र जीटीएमा गाभ्ने कुरा भविष्यको निम्ति सङ्कट हो। भागोपका राष्ट्रिय कार्यकारी अध्यक्ष एनोसदास प्रधानले भने, छुट्टैराज्यको निम्ति सम्पूर्ण तराई डुवर्स छुट्टैराज्यमा गाभिनुपर्ने हाम्रो दाबी हो। किन भने सिलगढी, खरसाङ र दार्जीलिङ सिक्किमबाट आएको भूभाग हो अनि कालेबुङ र डुवर्स वृटिश भारतबाट आएको भूभाग हो। यी नै भूभागहरूमा छुट्टै राज्यको गठन हुनुपर्ने भागोपाको माग हो। तर अहिले तराई र डुवर्सलाई टापूटापूमा टुक्राउने काम हुँदैछ। यो सरासर गोर्खाल्याण्ड राज्यको निम्ति बाधक कार्य हो। भागोपको स्पष्ट अडान छ, गोर्खाहरूले दाबी गरेको छुट्टाराज्यमा तराई र डुवर्सको जम्मै भूभाग पस्नुपर्छ। यता सिमाङ्कनको निम्ति बनेको हाइपावर कमिटी अनुसार गोर्खा बाहुल क्षेत्र मात्र जीटीएमा अन्ततरभुक्त गरिने कुराको प्रचार मोर्चाले गरिरहेको छ। तर भागोपले जनाए अनुसार जहॉंजहॉं गोर्खाहरू छन्, त्यो त्यो क्षेत्र मात्र जीटीएमा पसाउने कार्य गोर्खाल्याण्ड राज्य निर्माणको निम्ति बाधक हो। छुट्टै राज्य हुनुपर्छ भने दार्जीलिङ जिल्ला अनि तराई र डुवर्स पूर्णरूपले गाभेर मात्र हुनुपर्छ। यी क्षेत्रहरू ऐतिहासिकरूपले गोर्खाहरूका हुन्। यदि तराई र डुवर्समा गोर्खा बाहुल क्षेत्र मात्र छुट्याइए र अन्य ठॉंउका गोर्खाहरूलाई अल्पसंख्यक पारे त्यो ऐतिहासिक भूल हुनेछ भन्ने भागोपाको धारणा छ। भागोपले मोर्चाको नाम नलिइ हाइपावर कमिटी अनि यसको कार्य सिद्धान्तलाई मात्र औलाएर छुट्टैराज्यको दाबीलाई फितलो पार्ने गम्भीर षडयन्त्र भइरहेको ठाडो आरोप लगाएको छ। प्रधानले भने, तराई र डुवर्समा जातजातमा, जाति जातिमा टुक्राउने काम भइरहेको छ। तराई र डुवर्सका गोर्खाहरूलाई अल्पसंख्यक बनाएर अझ असुरक्षित पारिने अनि छुट्टै राज्यको दाबीलाई सधैँभरिको निम्ति मेटाउने काम भइरहेको छ। तिनको भनाइ अनुसार कहीँ पनि जाति हेरेर कुनै पनि व्यवस्थाको निम्ति सीमाना निर्माण गर्ने काम भएको छैन। यसो गर्नु हुँदैन पनि। यो त आदिवासी र गोर्खाहरूबीच फाटो ल्याउने अनि दुइजातिबीच विभेद निर्माण गर्ने जुक्ति मात्र हो। भागोपले जीटीएमा तराई र डुवर्स किन पूर्णरूपले पस्न सक्दैन भन्ने प्रश्न उठाउँदै तराई र डुवर्समा जाति टुक्राउने कार्यको विरोध गरेको छ। भागोप टास्क फोर्सका आर मोक्तानले भने, हाइपावर कमिटीले गर्ने सीमाङ्कन गोर्खा र आदिवासीबीच वैमन्यस्यता निर्माण गर्ने खेल हो। जुन भूभाग हाम्रै हो, त्यसलाई गाभ्न हाइपावर कमिटीको अनिवार्यता नरहेको समेत तिनको दाबी छ। तिनले अझ भने, युटी वा राज्य कहीं पनि जातिको आधारमा निर्माण हुँदैन। तराई र डुवर्समा गोर्खाहरू अनेकौं भौगोलिक परिस्थिति अनुसार बसोबासो गरिरहेका छन्। गोर्खा बाहुल मात्र खुट्टाउनु हॉंस्यस्पद कुरा हो। यदि खुट्याउँछ भने त्यो छुट्टैराज्यको बिरोधी प्रक्रिया हो। आदिवासी र गोर्खाहरूको सम्बन्ध बर्षौं पुरानो रहेको जसलाई तोड्ने पक्षमा राजनैतिक षडयन्त्र भइरहेको बताउँदै मोक्तानले भने, 1865 वर्षदेखिको जातीय सम्बन्ध र मित्रतालाई तोड्ने काम हुँदैछ। डुवर्सका गोर्खाहरूलाई अझ असुरक्षित बनाइँदैछ। हाइपावर कमिटी र सिमाङ्कनको कुरा गर्नु भनेको गोर्खाल्याण्डको विरोध गर्नु हो। तिनले पनि ऐतिहासिक भूभागलाई छुट्टैराज्यको मानचित्रबाट सधैँको निम्ति मेट्ने सीमाङ्कनको कुरा गोर्खा जनमुक्ति मोर्चाको ऐतिहासिक भूल रहेको स्पष्ट पारे। एनोसदास प्रधानले यसै सम्बन्धमा भागोप जोन 2 को सभा सिलगढीमा शीघ्र नै हुने जनाउँदै भने, तराई र डुवर्समा गोर्खा क्षेत्र चिन्हित गर्ने प्रक्रियालाई भागोपले डटेर विरोध गर्ने छ। जातिभेदको यो षडयन्त्रलाई सफल हुन दिनु हुँदैन। यता तिनले भागोपको पक्षबाट भुइँचालोले संत्रासित बनाएका सिक्किम र दार्जीलिङका सबै पीडित परिवारप्रति संवेदना पनि प्रकट गरे। दार्जीलिङलाई केन्द्रका भीआईपीहरूले आँखी ओझल गर्नु - राज्य हुनु र नहुनुबीचको फरक-प्रधान मनोज बोगटी , कालिमन्युज, कालेबुङ, 22 सितम्बर। भुँइचालोले सिक्किमलाई धेरै असर गरेको छ, धेरै ज्यानमालको खति भएको छ। सिक्किमको यो दुःखसित हामी पनि साथमा नै छौं। पीडित र मृतक परिवारलाई भागोपले संवेदना प्रकट गर्दछ-भारतीय गोर्खा परिसङ्घका कार्यकारी अध्यक्ष एनोसदास प्रधानले भने। शोक र संवेदना प्रकट गर्दागर्दै पनि तिनले थपे, भुँइचालोले दार्जीलिङ जिल्लालाई पनि व्यापक हानी गरेको हो तर केन्द्र केवल सिक्किममा केन्द्रित भए। कुम जोडेर बसेको त्यही सिक्किम पुग्ने भीआईपीहरूले वर दार्जीलिङलाई हेर्दा पनि हेरेनन्। यसमा भागोपलाई दुःख त लागेको छैन तर राज्य हुनु र नहुनुको फरक स्पष्ट कोरिएको छ। सिक्किममा ममता व्यानर्जी पुगिन्, राहुल गान्धी पनि आए। आज पी. चिदम्बरम पनि आए। प्रधान मन्त्रीले फोनबाट नै संवेदना प्रकट गरे। जति पनि भीआईपी यो क्षेत्रमा आए सबै सिक्किमतिर नै गए। अहिलेसम्म जेल हेर्न जेल मन्त्री अनि मुख्यमन्त्री खरसाङ आएको बाहेक कोही पनि भीआर्ईपीले दार्जीलिङमा पाइला टेकेनन्। जब कि दार्जीलिङ जिल्लामा पनि करोडौंको क्षति भएको छ। भीआईपीहरू सिक्किम जानु राम्रो हो तर त्यहीँ छेउको दार्जीलिङ नपस्नु र दुःख सुख नसोध्नु राम्रो होइन। भागोपले यो कुरालाई अहिले अनुभव गरेको एनोसदास प्रधानको कुराबाट बुझिएको छ। तिनी अनुसार यदि दार्जीलिङ पनि राज्य भएको भए उनीहरू अवश्य नै आउने थिए। जिल्ला रहेकोले उनीहरूले दार्जीलिङको पीडा र जोखिमलाई आँखी ओझल गरेका हुन्। केन्द्रका यस्तै आचरणको कारण नै छुट्टैराज्य हुनुपर्ने माग उठेको बताउँदै अनि गोर्खाहरूको चिन्हारीको संकट देशले नै उत्पन्न गरेको पनि बताएका छन्। कुमुदिनी परिवारले गर्यो म्याराथन मनोज बोगटी, कालिमन्युज, कालेबुङ, 22 सितम्बर। कालेबुङका चर्चित र पुरानो विद्यालय कुमुदिनी विद्याश्रमले धेरै हस्तीहरूको निर्माण गरिसकेको छ तरै पनि कर्णधार निर्माण गर्ने दौड सकिएको छैन। अन्य क्षेत्रका प्रतीभाहरू निर्माणमा यो विद्याश्रमले एउटा महत्वपूर्ण इतिहासको निर्माण त गरेकै छ तर इतिहास निर्माणको क्रमलाई उत्तिकै उत्साहको साथमा आजसम्म डोहोर्याएर पनि ल्याएको छ। विद्यालयको गरीमालाई सधैँ उच्चस्थ राख्नकै निम्ति सन् 1961 मा गठन गरिएको पूर्व विद्यार्थीहरूको सङ्गठन कुमुदिनी परिवारले सङ्गालेर ल्याएको इतिहास पनि खुबै महत्वपूर्ण रहेको छ। यसै परिवारले 11 वर्षदेखि निरन्तर गर्दै आइरहेको क्रस कन्ट्री रेस र एथलेटिक मिट कालेबुङमा परम्पराकोरूपमा स्थापित भएको छ। अन्य प्रतीभाहरूको निर्माणमा यो परिवारले निभाएको भुमिका अलग्गै छ। खेललाई पनि आत्मसाथ गरेर विभिन्न क्षेत्रका खेलाडीहरूलाई राज्यीय र राष्ट्रीय ढोका खोलिदिने महत भूमिका पनि परिवारले पालन गर्दै आइरहेको छ। यसै भूमिकालाई अक्षुण्ण राख्दै आज पहिलो जिल्लास्तरीय अन्तर विद्यालय क्रस कन्ट्री रेस अनि महकुमा स्तरीय एथलेटिक मिट-2011 सम्पन्न गर्यो। कुमुदिनी विद्याश्रमले नै जन्माएका बहुपर्तीभाका धनी नाटककार, निर्देशक अनि कलाकार चुन्नीलाल घिमिरे कार्यक्रमका मुख्य अतिथि रहेका थिए। विशिष्ट अतिथि रहेका थिए कालेबुङ महकुमा अधिकारी एलएन शेर्पा, एडिसनल एसपी एस. लेप्चा अनि कार्यक्रमको प्रयोजक एनएचपीसीका प्रबन्धक आरके वर्मा। मेला ग्राउण्डमा झण्डोत्तोलन गर्दै मुख्य अतिथिले कार्यक्रम शुरू गरे। तिनले कालेबुङलाई नै सम्बोधन गर्दै कुमुदिनीसित बितेका आफ्ना दिनहरूको सम्झना गरे। तिनले भने, ओलम्पिक खेलाडी बीरबहादुर छत्रीदेखि भीम स्याण्डो अनि उनीहरू जस्ता सैयौं प्रतीभाहरू जन्माउने कुमुदिनी विद्याश्रमलाई कसैले पनि बिर्सन सक्दैनन्। मलाई पनि रुपराम देवान, अशोक राईहरूले नडोहोर्याइदिएका भए म मेरो क्षेत्रमा उत्रन सक्ने थिइनँ। आज धेरै धावकहरूले अंशग्रहण गरेका छन्। धावक भनेको शान्तिका दूत हुन्। भुँइचालोले तहस नहस पारेको अवस्थामा धावकहरूले धैर्यता, आत्मनिर्भरता अनि भाइचाराका सन्देश दिएका छन्। उनैले डम्बरचौकमा झण्डा हल्लाइदिएर क्रस कन्ट्री शुरू गरे। डम्बरचोकबाट 23 किलोमिटरको दुरी पुरूष धावकहरूको निम्ति तय गरिएको थियो भने होम्सबाट 17 किलोमिटरको दुरी महिला धावकहरूको निम्ति तय गरिएको थियो। म्याराथन दौडमा एसयुएमआईका प्रवल छेत्री प्रथम बनेका थिए। तिनले तोकिएको दुरी 1 घण्टा 31 मिनट 42 सेकेन्डमा पुरा गरेका थिए भने 1 घण्टा 32 मिनट 2 सेकेण्डमा दुरी तय गरेर घुम बोइज हाइस्कूलका हाजुङ भोटिया दोस्रो बनेका थिए। तेस्रो पनि एसयुएमआईकै विद्यार्थी रमेश तामाङ बने। यसरी नै महिलावर्गमा पञ्जवटि हाइस्कूल खरसाङका छात्रा मेनुका राई प्रथम, जनता जुनियर हाइस्कूलकी सावित्री राई र संगीता राई क्रमैले दोस्रो र तेस्रो बनिन्। उनीहरूलाई मुख्य अतिथिको क्रमैले 10, 7 अनि 3 हजार नगद पुरस्कार अनि ट्रफी प्रदान गरियो। यसरी नै पुरूष रिले दौडमा एसयुएमआई पहिलो, कुमुदिनी विद्याश्रम दोस्रो अनि सप्तश्री तेस्रो बन्यो भने महिलावर्गमा सेन्टजर्ज पेदोङ पहिलो, अलगढा हाइस्कूल दोस्रो अनि सप्तश्री ज्ञानपीठ तेस्रो बन्यो। 100 मिटरको पुरूषवर्गको दौडमा गंगोत्री हाइस्कूलका गोकूल सेवा प्रथम, सेन्टजर्ज पेदोङका तेञ्जी भोटिया दोस्रो, अनि सप्तश्री ज्ञानपीठका अन्मोल गोले तेस्रो भए भने महिलावर्गमा सेन्टजर्जका प्रमिला ठकुरी पहिलो, सप्तश्रीका एलिस लामकाङ दोस्रो अनि कमलज्योतिका जेस्मिन छेत्री तेस्रो भइन्। 200 मिटरको पुरूषवर्गको दौडमा जीएचएसका रुपेश दर्जी, सेन्टजर्जका एनजी भोटिया अनि जुब्लीका केदार मङ्गर क्रमैले पहिलो, दोस्रो र तेस्रो बने भने महिलावर्गमा अलगढाका सिमा राई, लोले साम्पू जुनियर स्कूलका अनमाया राई अनि जुब्लीका सुष्मा राई पनि पहिलो, दोस्रो र तेस्रो बनिन्। यसरी नै 400 मिटरको दौडमा एसयुएमआईका आजाद हुसैन, सेन्टजर्जका रबि शर्मा अनि सप्तश्रीका नितेश गहतराज अनि महिलावर्गमा इण्डोेटिवेटनका रत्ना राई, पागाङ गुम्पाका डोल्मा मङ्गर अनि जनता जुनियर स्कूलका कुमारी राई क्रमैले पहिलो दोस्रो अनि तेस्रो भए। सबै खेलमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेर पुरुषवर्गमा एसयुएमआई विजेता बन्यो भने उपविजेता लोेले सम्पू जुनियर स्कूल बन्यो भने महिलावर्गमा जनता जुनियर विजेता अनि सम्पू जुनियर उपविजेता बन्यो। विजेताहरूलाई ट्रफी प्रदान गरिएको थियो। कार्यक्रमलाई एनएचपीसी, किङताई अनि दार्जीलिङ कोअपरेटिभ सोसाइटीले प्रायोजना गरेको थियो भने मिडिया पार्टनर समय दैनिक रहेको थियो। शिक्षकहरू सम्मानित मनोज बोगटी, कालिमन्युज, कालेबुङ, 22 सितम्बर। गोर्खा प्राथमिक शिक्षक सङ्गठन सघन क्षेत्रले महकुमाभरिमा यसै वर्ष अवकाश ग्रहण गर्ने 12 जना शिक्षक- शिक्षिकाहरूलाई आज एक समारोहबीच सम्मान जनायो। स्थानीय रामकृष्ण रङ्गमञ्चमा आयोजित समारोहमा शिक्षक-शिक्षिकाहरूलाई खदा अर्पण, प्रशस्ती पत्र स्मृति चिन्ह आदि प्रदान गर्यो। जीपीटीओ सघन क्षेत्रमा सभापति स्वराज गुरूङको सभापतित्वमा सम्पन्न समारोहमा मुख्य अतिथि कालेबुङ महाविद्यालयका प्रचार्य आरपी ढकाल, सङ्गठनका प्रतिनिधि एवं अन्य अतिथिहरूद्वारा ती शिक्षक-शिक्षिकाहरूलाई सम्मान जनाइयो। सम्मानित शिक्षक-शिक्षाहरू क्रमैले 11 माइल निम्न बुनियादी पाठशालाकी शिक्षिका लाक्पा डोमा लेप्चा, मणी निम्न बुनियादी पाठशालाकी सकुन्तला सुब्बा, गणेश निम्न बुनियादी पाठशालाकी शान्ति तामाङ, चम्पामाया निम्न बुनियादी पाठशालाकी भक्ति भारती मल्ल, हरिजन प्राथमिक पाठशालाकी जानुका बसुर अनि गङ्गा बसुर, लगायत अन्य विद्यालयहरूबाट गङ्गा प्रसाद शर्मा, सरस्वती गुरूङ, तुलसी गजमेर, सुशीला गुरूङ अनि सबहाङमा सुब्बा रहेका थिए। सोही कार्यक्रमबीच सङ्गठनले मेरिट अवार्ड प्रापक शिक्षिका सुसन घिसिङलाई पनि सम्मान जनायो। समारोहमा विभिन्न विद्यालयका विद्यार्थीहरूले सांस्कृतिक नृत्य आदि प्रस्तुत गरेका थिए। पीटीटीआईका प्राचार्य श्री मनिन्द्र भूजेल, जीपीटीओ केन्द्रिय महासचिव भूषण थापा, अवकाशप्राप्त शिक्षक सङ्गठनका सभापति कुवेर प्रसाद शर्मा आदिको कार्यक्रममा विशेष उपस्थिति रहेको थियो। भुँइचालोले भॉंच्यो तीनतले पद्मसम्भवको गजुर मनोज बोगटी, कालिम्न्युज, कालेबुङ, 22 सितम्बर। भुइँचालोले दुर्पिन गुम्पा साङ्दोपारी पनि क्षतिग्रस्त भएको छ। गुम्पाको माथिल्लो दुइतले भवनलाई त्यति क्षति नपुर्याएपनि मुनिल्लो तलालाई भने व्यापक असर पारेको छ। मुनिल्लो तलाको भित्ताहरू जता ततै चर्किएको छ। भित्ताहरू जता ततै चर्किएकोले बौध भिक्षुहरू गुम्पाभित्र पसेर पूजा गर्न पनि त्रसित बनिरहेका छन्। गुम्पाका भित्ताहरू मात्र होइन माथ्थिलो तलामा तिब्बतबाट ल्याएर सुरक्षित राखिएको तीनतल्ले तॉंबाको गुरू पद्मसम्भावको सिंहासन अथवा दुर्पिन गुम्पाको मोडेल पनि पूर्णरूपले क्षतिग्रस्त बनेको छ। गुम्पामा अवस्थित एउटा मुर्ति त झनै काम नै नलाग्ने अवस्थामा भुँइमा लडेको छ। बुद्ध भगवानको शीरको मुकुट पनि भुँइचालोले भँच्चाइदिएको छ। यो गुम्पा बौद्ध धर्मावलम्बीहरूको धार्मिक केन्द्र मात्र नरहेर पर्यटकहरूको निम्ति पनि आकर्षणको केन्द्र हो। कालेबुङमा आएका पर्यटकहरू दुर्पिन गुम्पा नगई सक्दैनन्। सन् 1954 मा स्थापित अनि 1 ऐकर 2 डेसिमलमा फैलिएको यो गुम्पाको भ्रमणमा इन्दिरा गान्धी समेत आइसकेकी छन् भने अन्य धेरै राष्ट्रिय, अन्तराष्ट्रिय हस्तीहरू पनि आइसकेका छन्। गुम्पाको देखरेख गर्ने छिजु अफरिङ एसोसिएसनका सचिव निमा शेर्पाले जानकारी गराए अनुसार इन्दिरा गान्धी यो गुम्पाका आजीवन सदस्य रहेकी थिइन्। लामाहरूको सङ्गठनका सचिव शेरा लामाले जनाए अनुसार गुम्पा पौराणिक रहेकोले यसको निर्माण गर्न करोड भन्दा अधिक खर्च लाग्न सक्छ। तिनले लगभग गुम्पामा एक करोडको क्षति भएको बताउँदै शीघ्र नै प्रशासनिक निरीक्षण हुनुपर्ने बताए। यसपल्ट पनि थोमस कप एसयुएमआईकै झोलीमा मनोज बोगटी, कालिम्न्युज, कालेबुङ, 22 सितम्बर। पेदोङ युथ स्पोट्र्स एसोसिएसनले आयोजना गरेको जिल्ला स्तरीय फुटबल टुर्नामेन्टको फाइनल यसपल्ट पनि कालेबुङको एसयुएमआईले नै उठाएको छ। यस अघि पनि एसयुएमआईले नै फाइनल जितेको थियो। लगातार दोस्रो पल्ट पनि बाजी मार्ने एसयुएमआईको भीडन्त नाम्ची के न्यूलाइट एकाडेमीसित भएको थियो। गत नौं सितम्बरदेखि शुरू भएको स्व. थोमस सुब्बा स्मृति क्लबको फाइनलको पूर्वार्धमा नाम्ची 2-1 ले अघि रहेको थियो। खेलको उत्तरार्धमा भने एयसुएमआइले एक गोल गरेपछि खेल बराबरीमा रह्यो भने अन्तमा पेनेल्टी सूटआउटमा एयसुएमआई 5 गोलको विरूद्ध 6 गोल गरि बिजय बन्यो। एययूएमआईका प्रशान्त मेकडोनाल्डलाई खेलको सर्वश्रेष्ठ खेलाडीकोरूपमा चयन गरियो। स्व. थोमस सुब्बाकी पत्नी डलफिन मेरी लेप्चाको बाहुलीबाट बिजयी दललाई नगद राशी 10,000 अनि रनरअपलाई 5,000 रूँपिया प्रदान गरियो। फाइनल खेलमा क्याप्टन पीएस प्रधान मुख्य अतिथिको रूपमा उपस्थित रहेका थिए भने विशिष्ट अतिथिको रूपमा पूर्व फूटबल खेलाड़ी ढेण्डुप भोटिया उपस्थित थिए। भालूखोपवासीको पीड़ा मनोज बोगटी, कालिमन्युज, कालेबुङ, 22 सितम्बर। कालेबुङमा जति पनि प्राकृतिक आपदाहरू आउँछन् सबैभन्दा धेर भालूखोप क्षेत्र नै प्रभावित बन्ने गरेको छ। आइलाले पनि धेरै पिरोलेको भालूखोपबासीलाई यसपल्टको भुइँचालोले त झनै दशैंको मुखमा नै सरूवा हुनुपर्ने स्थिति बनाइदियो। कालेबुङ बजारदेखि केही टाड़ा रहेको भालूखोप ग्राम पञ्चायत अन्तर्गत तीनवटा गाउँका सयभन्दा धेर परिवारहरू अहिले पॉंचवटा राहत केन्द्रमा आश्रय लिइरहेका छन्। लेप्रोसीको भित्ता भक्तिएर गाउँनै सोहोरेर लाने डरले गाउँलेहरू बसाई सर्न बाध्य बनेका छन्। भालूखोप ग्राम पञ्चायत अन्तर्गत 49 वटा घर पूर्णरूपमा क्षतिग्रस्त बनेको छ भने 149 वटा घरलाई आंशिक क्षति पुगेको छ। गाउँबासी अनुसार गाउँमा मानिस बस्ने स्थिति छ छैन यसको शीघ्र जॉंच हुनुपर्छ। लेप्रोसी डॉंडा धरापमा छ। जमीन चारैतिर चर्किएको छ भने शीरमा नै छ चर्किएको पुरानो चर्च। चर्किएको क्षेत्र पैह्रोमा रुपान्तर बन्यो भने मुनि रहेका गाउँहरू सुरक्षित रहने छैन। यस्तोमा विषय विशेषज्ञहरूले भूसर्वेक्षण गरिदिए अनि गाउँमा बस्न उचित हुने नहुने जनाइदिए गाउँहरूलाई मनको बाघले खाने थिएन। चम्पामाया प्राथमिक पाठशालामा आश्रय लिइरहेका पीडित फुर्वा भोटियाले आज पनि चर्किएको ठॉंउको आफूहरूले निरीक्षण गरेको अनि चर्किएको ठाउँमा फाटो बढ्नुको साथै अन्यत्र पनि चर्किएर गएको बताएका छन्। हिजो मात्र कालेबुङका विधायक डा.हर्कबहादुर छेत्री अनि कोलकाता र सिलगढीबाट आएका वामटोलीले यस क्षेत्रको निरीक्षण गरेका थिए। विधायकले राहत सामाग्री वितरण गरे पनि क्षेत्रका मानिसहरूको स्थायी समाधानको निम्ति कुनै पनि पहल गर्ने प्रतिश्रुति भने दिएनन्। |
No comments:
Post a Comment